Ամփոփագիր

Հոդվածը նվիրված է 2022 թ. շրջափակման և 2023 թ. սեպտեմբերյան ռազմական հարձակման հետևանքով Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված անձանց մտքի, խղճի և կրոնի ազատության իրավունքի շարունակական խախտմանը։ Խախտումը դիտարկվում է ԼՂ-ից բռնի տեղահանված բնակչության՝ ԼՂ-ում գտնվող իրենց հարազատների գերեզմաններ այցելելու և այնտեղ կրոնական-ծիսական կարգեր անցկացնելու հնարավորության բացակայության համատեքստում։ Հոդվածում շեշտվում է կրոնի առանցքային դերը մարդու՝ որպես անձի (սուբյեկտի) ձևավորման, բարոյական ընկալումների և ինքնագիտակցության զարգացման գործում։ Քննարկվում է Մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների պաշտպանության մասին եվրոպական կոնվենցիայի (ՄԻԵԿ) 9-րդ հոդվածի վերաբերյալ ՄԻԵԴ ձևավորած իրավաբանությունը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով կրոնի ազատության ներքին (forum internum) և արտաքին (forum externum) դրսևորումներին։ Ընդգծվում է, որ կրոնական ծեսերին և արարողություններին մասնակցությունը կրոնական հայացքների արտահայտման առանցքային միջոց է։ Տարբերակվում են կրոնի արտահայտության առանցքային մաս հանդիսացող արարքները և կրոնից սոսկ ներշնչված արարքները՝ հիմնվելով ՄԻԵԴ նախադեպային իրավական դիրքորոշումների վրա։ Շեշտադրվում է, որ ԼՂ հայ բնակչությունը, լինելով Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու հետևորդ, բռնի տեղահանության պատճառով զրկվել է իր մերձավորների գերեզմաններ այցելելու և այնտեղ կրոնական-ծիսական կարգեր իրականացնելու հնարավորությունից, ՄԻԵԴ իրավաբանության լույսի ներքո հիմնավորվում է ՄԻԵԿ 9-րդ հոդվածով նախատեսված իրավունքի շարունակական խախտումը։

Հիմնաբառեր. Լեռնային Ղարաբաղ, բռնի տեղահանված անձինք, մտքի, խղճի և կրոնի ազատություն, ՄԻԵԿ 9-րդ հոդված, գերեզմաններ այցելելու իրավունք, կրոնական ծեսեր, կրոնի արտահայտման ազատություն, forum internum, forum externum, մարդու արժանապատվություն, հոգևոր իրավունքներ։