ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀ ԱՐՄԱՆ ԴԻԼԱՆՅԱՆԻ ԵԼՈՒՅԹԸ 2023 ԹՎԱԿԱՆԻ ՀՈԿՏԵՄԲԵՐԻ 27-29-Ը ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ ԿԱՅԱՑԱԾ ՀԱՅ ԻՐԱՎԱԲԱՆՆԵՐԻ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐՈՒՄ
Հայաստանի Հանրապետության սփյուռքի գործերի հարգարժա՛ն գլխավոր հանձնակատար,
Հարգարժա՛ն պետական այրեր,
Համագումարի հարգելի՛ մասնակիցներ ու ներկաներ,
Նախևառաջ ցանկանում եմ ողջունել բոլորիդ այս կարևորագույն միջոցառման գումարման կապակցությամբ:
Վերջին տարիների ընթացքում թերևս առաջին անգամ է, որ Հայաստանի Հանրապետությունն իր հայրական տանիքի ներքո համախմբել է աշխարհասփյուռ հայ լավագույն իրավաբաններին՝ Հայաստանի, Արցախի և հայկական սփյուռքի առջև ծառացած հիմնախնդիրների ու մարտահրավերների հաղթահարմանն ուղղված համատեղ իրավական լուծումներ գեներացնելու, դրանց վերաբերյալ մեր պատկերացումներով և կուտակած սեփական փորձով կիսվելու համար: Այսպիսի տրամաբանությամբ և ոգևորությամբ կազմակերպված հարթակները պետք է ինստիտուցիոնալիզացվեն և ավանդական դառնան, քանի որ, հիրավի, դրա անհրաժեշտությունն ակնառու է, իսկ համատեղ տեսլական ձևավորելը հրամայական է: Այսօրինակ միջոցառումները և մասնագիտական քննարկումները, ի վերջո, պետք է դուրս գան «խորհրդաժողովային» տրամաբանությունից և վերածվեն կոնկրետ ոլորտներում կոնկրետ նպատակներ, թիրախներ և արդյունքներ հետապնդող աշխատանքային կայուն հարթակների:
Այս առիթով, ի դեմս Զարեհ Սինանյանի, թույլ տվեք երախտագիտություն հայտնել Հայաստանի Հանրապետության սփյուռքի գործերի գլխավոր հանձնակատարի գրասենյակի աշխատակազմին՝ Հայ իրավաբանների համագումարը բարձր մակարդակով կազմակերպելու և աշխարհի տարբեր ծայրերում գտնվող մեր հայրենակից իրավագետների միջև կապերն ամրապնդելու համար:
Համագումարի հարգելի՛ մասնակիցներ,
Աներկբա է, որ այսօր Հայաստանի Հանրապետությունը և մեր ժողովուրդն անցնում են պետականաշինության և պատմական զարգացման բարդ շրջափուլերից մեկով: Այս առումով յուրաքանչյուր պաշտոնատար անձ՝ առավել ևս դատաիրավական ոլորտի պատասխանատու, իր ամենօրյա գործառույթներն իրականացնելիս մշտապես հայացք է նետում համահայկական և համազգային կարևորություն ունեցող մարտահրավերներին: Այլ կերպ ասած՝ պետական համակարգի զարգացման, պետական ինստիտուտների հանդեպ հանրային վստահության բարձրացման, դատաիրավական համակարգի ընթացող բարեփոխման, իրավունքի գերակայության և սահմանադրականության ապահովմանն ուղղված մեր ամենօրյա աշխատանքին գումարվել են նաև հայ ժողովրդի համար գոյաբանական նշանակություն ունեցող մարտահրավերներ, որոնք արագ փոփոխվող աշխարհի պայմաններում գնալով էլ ավելի են ուժգնանում և սրվում:
Նմանօրինակ ողբերգական դեպքեր տեղի ունեցան բոլորովին վերջերս, երբ Ադրբեջանը, ի կատարումն էթնիկ զտումների իր երկարամյա քաղաքականության, լայնածավալ ռազմական հարձակում իրականացրեց Լեռնային Ղարաբաղի վրա: Ցավալի է, բայց 20-րդ դարում ցեղասպանություն ապրած մեր ժողովուրդն այսօր կրկին, այս անգամ արդեն Արցախում ենթարկվեց էթնիկ զտումների՝ զրկվելով իր հայրենիքի մի մասից, բազմադարյան պատմամշակութային հայկական կոթողներից, որոնց գոյությունն այժմ մեծագույն վտանգի տակ է: Ադրբեջանի շարունակական ռազմատենչ հայտարարությունները և ագրեսիաները Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխան տարածքի նկատմամբ և ռազմական հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի վրա էապես խաթարում են մեր տարածաշրջանի խաղաղությունն ու կայունությունը, կոպտորեն խախտում մարդու իրավունքներն ու մարդասիրական իրավունքը՝ գոյաբանական սպառնալիք հանդիսանալով հայերի համար:
Արդեն առիթ ունեցել եմ մեր միջազգային գործընկերներին ասելու, որ այսօր հենց ժողովրդավարությունն է դարձել Հայաստանի արտաքին և ներքին քաղաքականության այցեքարտը և, որքան էլ պարադոքսալ թվա՝ երբեմն տպավորություն է ստեղծվում, որ ոչ թե ինքնին հայկական պետականությունը հանգիստ չի տալիս մեր հակառակորդներին, այլ հենց հայկական ժողովրդավարությունը, ու հենց հայկական ժողովրդավարությունն է վերջինների իրական թիրախը: Այս առումով ցանկանում եմ արձանագրել, որ արժեբանական իմաստով ադրբեջանական իշխանությունների վերջին գործողություններն ուղիղ հարվածի տակ են դնում ոչ միայն Հայաստանը: Այդ գործողությունները հարված են «ազատ աշխարհին», ժողովրդավարությանը, իրավունքի գերակայությանն ու մարդու իրավունքների և հիմնարար ազատությունների այն համակարգին, որը քաղաքակիրթ աշխարհի կողմից հռչակվել է որպես միջազգային իրավակարգի առանցք։
Հատկապես այս բարդ ժամանակներում մենք ուղղակի պարտավոր ենք և ունակ ենք մեր առջև ծառացած գոյաբանական մարտահրավերներին հակադրվելու, այդ թվում նաև՝ մարդու հիմնարար իրավունքների անքակտելիության ու անխախտելիության, ժողովրդավարական ամուր ինստիտուտների հենքի վրա խարսխված առողջ հասարակությամբ ուժեղ պետության շնորհիվ:
Չպետք է մոռանալ նաև, որ մեր երկրին բնորոշ խնդիրներով հանդերձ մենք ամբողջ աշխարհի անբաժան մասն ենք, ինչը պարտադրում է ուշադրություն դարձնել, մասնավորապես, երկու հանգամանքի վրա.
1. Մեր խնդիրների լուծումները պետք է մշակվեն ամբողջի տրամաբանության ու զարգացումների համատեքստում:
2. Մենք ևս կանգնած ենք այն նույն մարտահրավերների առջև, ինչ ողջ մարդկությունը. աշխարհի տարբեր հատվածներում և անմիջապես մեր հարևանությամբ տեղի ունեցող ռազմական կոնֆլիկտներ, աշխարհաքաղաքական նոր մոդելների ձևավորում, բնակլիմայական լրջագույն փոփոխություններ ու, դրանցով պայմանավորված՝ տնտեսական և իրավական առաջնահերթությունների փոխակերպումներ և այլն:
Խորապես վստահ եմ, որ բոլորիս ու, մասնավորապես՝ այս սրահում հավաքվածներիս, ջանքերի մեկտեղման արդյունքում մեր իմաստուն ժողովուրդը հերթական դժվարությունների շրջափուլը ևս պատվով է հաղթահարելու: Մեր երկրի առջև ծառացած իրավական խնդիրները լուծելու և անվտանգային մարտահրավերներին դիմագրավելու համար Հայաստանի Հանրապետությունն ունի յուրաքանչյուրիս կարիքը՝ ֆիզիկոսի, քիմիկոսի, բնագետի, դիվանագետի, իրավաբանի և այլոց: Հայրենիքին անհրաժեշտ են յուրաքանչյուրիս ծառայությունները և անվերապահ հանձնառությունն առ ինքնիշխանության և անկախության արժեքների պաշտպանությունը: Ընդ որում, անկախ մեր գտնվելու վայրից՝ որքան հաջողակ ենք, այնքան մեծ պետք է լինի մեր պատասխանատվության զգացումը հայրենիքի նկատմամբ: Մենք կարող ենք ապրել տարբեր երկրներում, բայց մեր՝ բոլորիս հայրենիքը Հայաստանն է: Մեզնից ոչ ոք երկրորդ հայրենիք չունի, և սա գոյաբանական նշանակության խնդիր է:
Այս համատեքստում համազգային խնդիրների հաղթահարմանն է ուղղված նաև այսօրվա համագումարը: Համոզված եմ, որ իրավաբանական հանրության ճիշտ, համակարգված, թիրախային, գրագետ և թիմային աշխատանքը մեծ ներուժ ունի մեր օրակարգային խնդիրները լուծելու և հայկական պետության իրավական «թիկունքը» ամուր պահելու համար: Սփյուռքի մեր իրավաբան հայրենակիցների դերն ու նշանակությունն անգնահատելի է ոչ միայն հայկական սփյուռքում իրավական գործընթանցների առաջմղման գործում, այլ նաև առկա է մեծ ներուժ Հայաստանի Հանրապետությունում օրենսդրական փոփոխությունների, դատաիրավական համակարգի բարեփոխումների, գործարար միջավայրի բարելավման ընթացքում միջազգային առաջավոր փորձի ներդրման կամ արդեն ավանդական դարձած ուղղություններով իրավական սպասարկման իմաստով:
Այսօր մեր հայրենակից իրավաբանները բազմաթիվ անելիքներ ունեն շուրջ ինն ամիս կատարյալ շրջափակումից հետո կրկին ռազմական ագրեսիայի ենթարկված Արցախի հայրենակիցների շահերը ներկայացնելու և պաշտպանելու տեսակետից:
Մեկ այլ կարևոր աշխատանք, որը պահանջում է հայկական իրավական ներուժի համախմբում ու կիրառում՝ 2020 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանի կողմից սանձազերծված 44-օրյա պատերազմի ընթացքում և դրան հաջորդած ագրեսիայի արդյունքում կատարված ռազմական հանցագործությունների և ոճրագործությունների հավաքագրման, խմբավորման և միջազգային ատյաններում իրավական պատասխանատվության կանչելու ուղղությամբ:
Անհրաժեշտ է նաև համատեղ ջանքեր ներդնել և միջազգային գործընկերների գործուն ճնշումների ներքո առաջնահերթ ապահովել դեռևս 2020 թվականից և դրանից հետո ադրբեջանական բանտերում հայտնված հայ ռազմագերիների և ապօրինաբար պահվող քաղաքացիական անձանց վերադարձը Հայաստանի Հանրապետություն:
Հայ իրավաբան տեսաբանների ու պրակտիկների համար այսօր գործունեության հսկայական հեռանկար է բացվել՝ Հռոմի քրեական դատարանի կանոնադրության վավերացմամբ։ Սահմանադրական դատարանի որոշումից և օրենսդիր մարմնի կողմից այն վավերացվելուց հետո այլևս վերացել են ֆորմալ խոչընդոտները, որոնք արգելակում էին միջազգային իրավական այս ինստիտուցիոնալ մարմնի իրավական գործիքներն ի շահ մեր ժողովրդի և պետականության օգտագործելու հնարավորությունները: Այս ուղղությամբ ևս կարևոր է համատեղել և լիարժեք կերպով օգտագործել Միջազգային քրեական իրավունքի ոլորտում Հայաստանի և սփյուռքի համապատասխան մասնագետների ներուժը:
Ի դեպ, ուզում եմ շեշտել, որ այսօր մեկնարկող համագումարի պանելային քննարկումների համար ընտրված թեմաները՝ ՀՀ առջև ծառացած մարտահրավերների համատեքստում, շատ կարևոր, խիստ արդիական ու կիրառական մեծ նշանակություն ունեցող թեմաներ են, և այս կապակցությամբ ցանկանում եմ հատուկ շնորհակալություն հայտնել դրանք ընտրած աշխատանքային խմբին:
Թվարկածս՝ աշխարհասփյուռ հայ իրավագետների համագործակցության կարևոր, բայց ոչ սպառիչ ուղղություններն են: Ներկայացվածի առումով՝ այսօրվա համագումարը լավագույն առիթն է Հայաստանի, Արցախի և հայկական սփյուռքի իրավաբանների ջանքերը մեկտեղելու, միասնական համազգային օրակարգ ձևավորելու և միջազգային հարթակներում գրագետ և փաստարկված մասնագիտական ճնշումների միջոցով մեր ժողովրդի և պետության իրավունքները պաշտպանելու և վերականգնելու համար:
Շնորհակալ եմ, և բարի երթ բոլորիս մեր առաքելության մեջ:
3 հոկտեմբերի 2024թ.
ՍԴ ՆԱԽԱԳԱՀՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼ Է ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՈՒՄ ԲԵԼԳԻԱՅԻ ԹԱԳԱՎՈՐՈՒԹՅԱՆ ԴԵՍՊԱՆԻՆ
2 հոկտեմբերի 2024թ.
ՍԴ ՆԱԽԱԳԱՀՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼ Է ԵԱՏՄ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՊԱՏՎԻՐԱԿՈՒԹՅԱՆԸ
26 սեպտեմբերի 2024թ.
ՄԱՄՈՒԼԻ ՀԱՂՈՐԴԱԳՐՈՒԹՅՈՒՆ
23 սեպտեմբերի 2024թ.
ՊԱՐԳԵՎԱՏՐՈՒՄՆԵՐ ՀՀ ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՏՈՆԻ ԱՌԹԻՎ
13 սեպտեմբերի 2024թ.
ՏԵՂԻ Է ՈՒՆԵՑԵԼ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ԻՐԱՔԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲԱՐՁՐ ԴԱՏԱՐԱՆՆԵՐԻ ՆԱԽԱԳԱՀՆԵՐԻ ԱՌԱՆՁՆԱԶՐՈՒՅՑԸ
13 սեպտեմբերի 2024թ.
ՀՀ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԸ ԵՎ ԻՀ ԳԵՐԱԳՈՒՅՆ ԴԱՇՆԱՅԻՆ ԴԱՏԱՐԱՆՆ ՍՏՈՐԱԳՐԵԼ ԵՆ ՀԱՄԱԳՈՐԾԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՀՈՒՇԱԳԻՐ
Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի վեբկայքն ստեղծվել է Եվրոպական միության և Եվրոպայի խորհրդի կողմից՝ Գործընկերություն հանուն լավ կառավարման (ԳԼԿ II) ծրագրային ձևաչափի շրջանակներում ֆինանսավորվող և Եվրոպայի խորհրդի կողմից իրականացվող «Աջակցություն դատական բարեփոխումների իրականացմանը` Հայաստանում դատական իշխանության անկախության և արհեստավարժության ամրապնդումը» ծրագրի շրջանակներում: Հայաստանի Հանրապետության սահմանադրական դատարանի վեբկայքում ներկայացված տեսակետները որևէ պարագայում չեն կարող համարվել Եվրոպական միության և/կամ Եվրոպայի խորհրդի պաշտոնական տեսակետի արտահայտում:
Սահմանադրական դատարանի պաշտոնական կայքի վերազինումը հնարավոր է դարձել Ամերիկայի ժողովրդի աջակցությամբ՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Միջազգային զարգացման գործակալության (ԱՄՆ ՄԶԳ) ֆինանսավորմամբ իրականացվող՝ ԱՄՆ ՄԶԳ Հայաստանի Արդարադատության ոլորտի աջակցության ծրագրի շրջանակում: Կայքի բովանդակության պատասխանատուն ՀՀ Սահմանադրական դատարանն է: Կայքում տեղ գտած տեսակետները պարտադիր չէ, որ արտացոլեն ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության կամ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների կառավարության տեսակետները: